Rażąca krzywda jako przesłanka negatywna rozwodu – kiedy sąd nie orzeknie rozwodu mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia?

Jedną z negatywnych przesłanek rozwodowych wskazanych w art. 56 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego. W praktyce Sądu Okręgowego w Poznaniu przesłanka ta najczęściej jest analizowana przez pryzmat rażącej krzywdy, jaka mogłaby spotkać małżonka sprzeciwiającego się rozwodowi.

Jako adwokat prowadzący sprawy rozwodowe w Poznaniu, często spotykam się z pytaniem, kiedy sąd może odmówić orzeczenia rozwodu ze względu na rażącą krzywdę. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w sprawie o sygn. akt I ACa 230/19 dostarcza interesujących wskazówek w tym zakresie.

Definicja rażącej krzywdy

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, powołując się na uchwałę pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 18.03.1968 r., III CZP 70/66, przypomniał:

“Orzeczenie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wtedy, gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się orzeczeniu rozwodu albo gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej.”

Ta definicja stosowana przez Sąd Okręgowy w Poznaniu wskazuje, że nie każda krzywda może stanowić podstawę oddalenia powództwa o rozwód, lecz musi to być krzywda “rażąca” – czyli szczególnie dotkliwa, wykraczająca poza typowe negatywne konsekwencje rozpadu związku.

Sytuacja materialna a rażąca krzywda

W analizowanym orzeczeniu Sąd Apelacyjny w Poznaniu odniósł się do argumentu dotyczącego pogorszenia sytuacji materialnej pozwanej:

“Nie ma przeszkód, aby pozwana podjęła zatrudnienie, tym bardziej, że ma wykształcenie wyższe pedagogiczne. Wprawdzie w aktach sprawy znajduje się orzeczenie o niepełnosprawności lekkiej pozwanej, lecz może ona podjąć pracę ‘lekką’. W każdym też razie pozwana nie przedstawiła żadnych dowodów na niemożność podjęcia pracy. Nadto posiada określone oszczędności, które wynosiły 200.000 zł, a ostatnio – według jej zeznań – 40.000 zł.”

Ta ocena wskazuje, że w praktyce Sądu Okręgowego w Poznaniu samo pogorszenie sytuacji materialnej nie jest wystarczającą przesłanką do uznania, że rozwód spowoduje rażącą krzywdę, szczególnie gdy małżonek:

• Posiada wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy
• Nie wykazał obiektywnych przeszkód w podjęciu zatrudnienia
• Dysponuje określonymi oszczędnościami lub majątkiem osobistym

Emocjonalny aspekt rażącej krzywdy

Sąd Apelacyjny w Poznaniu odniósł się również do emocjonalnego wymiaru relacji między małżonkami:

“Natężenie złych emocji między stronami, w tym stosunek pozwanej wobec powoda […] nie daje żadnych podstaw do przyjęcia, że orzeczenie rozwodu – wobec sprzeciwu pozwanej – spowoduje dla niej rażącą krzywdę.”

Obserwacja ta wskazuje, że w ocenie Sądu Okręgowego w Poznaniu istotne znaczenie ma również jakość relacji między małżonkami. Jeśli związek charakteryzuje się silnymi negatywnymi emocjami, wzajemną wrogością czy nawet agresją, trudno argumentować, że jego rozwiązanie spowoduje rażącą krzywdę emocjonalną dla któregokolwiek z małżonków.

Sytuacja mieszkaniowa

W kontekście potencjalnej rażącej krzywdy Sąd Apelacyjny w Poznaniu zwrócił również uwagę na sytuację mieszkaniową:

“Pozwana oraz dzieci stron mają zabezpieczone potrzeby mieszkaniowe.”

Ten fragment wskazuje, że dla Sądu Okręgowego w Poznaniu istotnym czynnikiem przy ocenie rażącej krzywdy jest kwestia zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, w tym potrzeb mieszkaniowych. Jeśli małżonek sprzeciwiający się rozwodowi ma zapewnione miejsce zamieszkania, argument o rażącej krzywdzie materialnej jest osłabiony.

Czynniki zdrowotne

Sąd Apelacyjny w Poznaniu nie pominął również kwestii zdrowotnych:

“Wprawdzie w aktach sprawy znajduje się orzeczenie o niepełnosprawności lekkiej pozwanej, lecz może ona podjąć pracę ‘lekką’.”

Ta ocena sugeruje, że problemy zdrowotne mogą być brane pod uwagę przy ocenie rażącej krzywdy, jednak muszą one rzeczywiście uniemożliwiać lub znacząco utrudniać samodzielne funkcjonowanie i utrzymanie się. Lekki stopień niepełnosprawności, który nie wyklucza możliwości podjęcia odpowiedniej pracy, nie został uznany za wystarczający do stwierdzenia rażącej krzywdy.

Podsumowanie

Jako adwokat specjalizujący się w sprawach rozwodowych w Poznaniu, mogę stwierdzić, że w praktyce Sądu Okręgowego w Poznaniu oraz Sądu Apelacyjnego w Poznaniu argumentacja o rażącej krzywdzie rzadko skutkuje oddaleniem powództwa o rozwód. Aby skutecznie powołać się na tę przesłankę, należy wykazać, że rozwód spowoduje wyjątkowo dotkliwe następstwa dla małżonka sprzeciwiającego się rozwiązaniu małżeństwa, wykraczające poza typowe konsekwencje rozpadu związku, przy jednoczesnym braku możliwości samodzielnego zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.