Porwanie rodzicielskie – co to jest i jakie są konsekwencje prawne?

Sprawa wydaje się niemal jak z sensacyjnego filmu – jeden z rodziców nagle znika z dzieckiem, pozostawiając drugiego rodzica w niepewności i strachu. Niestety, w naszej poznańskiej praktyce adwokackiej coraz częściej spotykamy się z przypadkami porwań rodzicielskich. Zjawisko to budzi wiele pytań i wątpliwości, zarówno od strony prawnej, jak i emocjonalnej. W dzisiejszym artykule omówimy, czym dokładnie jest porwanie rodzicielskie, jakie niesie konsekwencje oraz co można zrobić w takiej sytuacji.

Czym właściwie jest porwanie rodzicielskie?

Z porwaniem (uprowadzeniem) rodzicielskim mamy do czynienia wtedy, kiedy jeden z rodziców lub opiekunów, którzy nie posiadają pełnej władzy rodzicielskiej – bez woli i wiedzy drugiego z rodziców, wywozi lub zatrzymuje na stałe osobę małoletnią, pozbawiając tym samym drugiego rodzica lub opiekuna posiadającego pełną władzę rodzicielską, możliwości utrzymywania kontaktu z małoletnim w przysługującym mu zgodnie z prawem zakresie.

W naszej praktyce adwokackiej w Poznaniu często spotykamy się z sytuacjami, gdy jedno z rodziców pod pretekstem krótkiego wyjazdu weekendowego czy wakacyjnego, nie wraca z dzieckiem w ustalonym terminie, a następnie zrywa kontakt lub informuje, że nie zamierza powrócić.

Aby móc mówić o porwaniu rodzicielskim, muszą zostać spełnione następujące warunki:

• Rodzic, który uprowadza dziecko, ma ograniczoną władzę rodzicielską lub jest jej całkowicie pozbawiony
• Rodzic wywozi dziecko do miejsca nieznanego drugiemu rodzicowi bez jego wiedzy, a następnie zatrzymuje tam dziecko
• Ewentualnie, rodzic wywozi dziecko do miejsca znanego drugiemu rodzicowi, ale uniemożliwia mu kontakt z dzieckiem

Co ciekawe, w naszej poznańskiej praktyce zauważyłyśmy, że często do takich sytuacji dochodzi w trakcie toczących się postępowań rozwodowych, gdy emocje między rodzicami są na najwyższym poziomie, a decyzje podejmowane są pod wpływem impulsu i chęci “ukarania” drugiej strony.

Porwanie rodzicielskie w świetle prawa karnego

W prawie polskim sytuację uprowadzenia dziecka reguluje art. 211 kodeksu karnego. Zgodnie z jego treścią:

“Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Jest to przestępstwo ścigane z urzędu, co oznacza, że po uzyskaniu wiarygodnych informacji o uprowadzeniu dziecka, policja lub prokuratura wszczyna postępowanie bez konieczności składania wniosku przez pokrzywdzonego.

Należy jednak mocno podkreślić – i jest to punkt, który często umyka świadomości rodziców – że tego przestępstwa nie może popełnić rodzic posiadający pełną władzę rodzicielską. Uprowadzenie dziecka przez rodzica mającego pełną władzę rodzicielską nie jest w Polsce przestępstwem w rozumieniu art. 211 k.k.

Z naszego doświadczenia w poznańskich sądach wynika, że sytuacje te są szczególnie skomplikowane właśnie z powodu tego wyłączenia. Pracując z klientami, zawsze zwracamy uwagę na ten aspekt, gdyż wiele osób błędnie zakłada, że samo zabranie dziecka bez zgody drugiego rodzica jest przestępstwem – podczas gdy kluczowe znaczenie ma tu status władzy rodzicielskiej.

A co z uprowadzeniem dziecka za granicę?

Sprawy komplikują się jeszcze bardziej, gdy dziecko zostaje wywiezione poza granice kraju. W takich przypadkach zastosowanie ma Konwencja Haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, która w Polsce obowiązuje od 1 listopada 1992 roku.

Konwencja ta ma fundamentalne znaczenie dla odzyskania dziecka. Rodzic, który uprowadził swoje dziecko poza granicę kraju, musi być świadomy możliwości jego zwrotu w trybie Konwencji Haskiej. W oparciu o jej przepisy można domagać się:

• Niezwłocznego powrotu dziecka do państwa, z którego zostało bezprawnie wywiezione
• Zapewnienia prawa do opieki i odwiedzin określonych przez państwo będące stroną konwencji

Jako adwokat zajmująca się sprawami rodzinnymi w Poznaniu, miałam okazję prowadzić kilka spraw dotyczących uprowadzenia dzieci do innych krajów europejskich. Są to jedne z najbardziej złożonych i emocjonalnie wyczerpujących postępowań, zarówno dla rodziców jak i dla nas – pełnomocników.

Swoją drogą, warto zaznaczyć, że celem Konwencji nie jest rozstrzyganie, przy którym z rodziców dziecko powinno mieszkać – jej zadaniem jest przywrócenie stanu poprzedniego, który został naruszony bezprawnym uprowadzeniem lub zatrzymaniem dziecka. Konwencja skupia się na ochronie dziecka przed szkodliwymi skutkami takich działań.

Przykład z praktyki adwokackiej

Pamiętam sprawę z ubiegłego roku, gdy matka podczas wakacji we Włoszech zdecydowała, że nie wróci już z dzieckiem do Polski, gdzie zamieszkiwał ojciec dziecka. Początkowo tłumaczyła to przedłużającym się urlopem, później zaś przestała odbierać telefony i zmieniła miejsce pobytu. Ojciec musiał działać szybko, ponieważ w sprawach prowadzonych w trybie Konwencji Haskiej czas ma ogromne znaczenie.

W naszej kancelarii w Poznaniu natychmiast podjęliśmy kroki, aby uruchomić procedurę przewidzianą Konwencją. Kluczowe było szybkie przygotowanie wniosku do Ministerstwa Sprawiedliwości, które pełni funkcję organu centralnego w sprawach uprowadzeń rodzicielskich. Mimo początkowych trudności i przewlekłości postępowania, udało się doprowadzić do powrotu dziecka do Polski, gdzie sąd mógł już na spokojnie rozstrzygnąć o miejscu jego zamieszkania i kontaktach z obojgiem rodziców.

Ta sprawa dobitnie pokazała, jak ważna jest szybka reakcja i znajomość odpowiednich procedur. Często mówię klientom, że w przypadku podejrzenia możliwości uprowadzenia dziecka, lepiej dmuchać na zimne i zawczasu podjąć kroki zabezpieczające.

Co zrobić, gdy podejrzewasz możliwość uprowadzenia dziecka?

Jeśli obawiasz się, że drugi rodzic może uprowadzić dziecko, warto rozważyć następujące kroki:

1. Złożenie wniosku do sądu o zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka u ciebie (ograniczenie możliwości przemieszczania się z dzieckiem bez twojej zgody)
2. Złożenie wniosku o zakaz wydania paszportu dla dziecka lub jego zatrzymanie
3. Ustalenie jasnych zasad kontaktów, najlepiej w formie postanowienia sądowego
4. W przypadku uzasadnionych obaw – złożenie wniosku o kontakty nadzorowane

Jako adwokaci z Poznania specjalizujący się w sprawach rodzinnych, zawsze doradzamy, by w sytuacjach konfliktowych zabezpieczyć prawnie swoją pozycję przed podjęciem jakichkolwiek radykalnych kroków przez drugą stronę. To pozwala uniknąć wielu problemów i zapewnia stabilizację sytuacji dziecka.

Co zrobić, gdy doszło już do uprowadzenia?

W przypadku, gdy dziecko zostało już uprowadzone przez drugiego rodzica, należy działać szybko i zdecydowanie:

1. Jeśli nie wiesz, gdzie przebywa dziecko – zgłoś zaginięcie na policji
2. W przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa z art. 211 k.k. – złóż zawiadomienie do prokuratury
3. Gdy dziecko zostało wywiezione za granicę – niezwłocznie skontaktuj się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach rodzinnych i złóż wniosek o wszczęcie procedury przewidzianej Konwencją Haską
4. Zbierz wszelkie dowody mogące pomóc w ustaleniu miejsca pobytu dziecka (rozmowy, wiadomości, zeznania świadków)

W naszej kancelarii przy ul. Mickiewicza w Poznaniu niejednokrotnie spotykałyśmy się z sytuacjami, gdy kluczowe znaczenie miał czas reakcji. Im szybciej podejmie się odpowiednie kroki prawne, tym większe szanse na skuteczne rozwiązanie problemu i zminimalizowanie traumy dziecka.

Psychologiczny aspekt porwania rodzicielskiego

Nie sposób pominąć także psychologicznego wymiaru uprowadzenia dziecka. Współpracując z biegłymi psychologami z Poznania, wypracowałyśmy metodę, która pozwala na minimalizowanie negatywnych skutków takich sytuacji dla dzieci.

Uprowadzenie dziecka to dla niego ogromny stres, naruszenie poczucia bezpieczeństwa i stabilności. Dziecko często jest stawiane w sytuacji konfliktu lojalnościowego, a nierzadko słyszy też negatywne opinie o drugiim rodzicu. To wszystko może prowadzić do długotrwałych problemów emocjonalnych.

Dlatego tak ważne jest, by nawet w najgorszym konflikcie między rodzicami, dobro dziecka zawsze pozostawało na pierwszym miejscu. Lubię powtarzać klientom, że w sprawach rodzinnych wygrana za wszelką cenę często okazuje się pyrrusowym zwycięstwem – wszyscy ponoszą straty, a najbardziej cierpią dzieci.

Podsumowanie

Porwanie rodzicielskie to złożone zagadnienie zarówno pod względem prawnym, jak i emocjonalnym. Jako prawnicy specjalizujący się w prawie rodzinnym w Poznaniu, obserwujemy rosnącą liczbę takich przypadków, co pokazuje, jak ważna jest edukacja w tym zakresie.

Kluczem do rozwiązania problemu uprowadzenia dziecka jest szybkie działanie, znajomość odpowiednich procedur oraz wsparcie doświadczonego prawnika, który pomoże przeprowadzić przez ten trudny proces. Pamiętajmy jednak, że najlepszym rozwiązaniem jest zawsze prewencja – budowanie porozumienia między rodzicami i ustanawianie jasnych zasad opieki nad dzieckiem.

Brzmi to idealnie, ale w praktyce sądowej bywa różnie. Dlatego mając jakiekolwiek obawy związane z możliwością uprowadzenia dziecka, warto wcześniej skonsultować się z prawnikiem, by zabezpieczyć sytuację prawną swoją i dziecka.

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sprawa rodzinna jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegółowych informacji zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.

Zapraszamy do Kancelarii Prawa Rodzinnego: Adwokat Michalina Koligot, Adwokat Marta Krzyżanowicz, Adwokat Anna Konrady, Radca prawny Joanna Jędrzejewska ul. Mickiewicza 18a/3, 60-834 Poznań tel. +48 531 335 713 e-mail: kancelaria@prawnikodrozwodu.pl www.prawnikodrozwodu.pl