Harmonogramy spotkań przy ustalaniu kontaktów z dzieckiem – praktyczne przykłady z orzecznictwa sądowego

Jednym z najczęstszych pytań, z jakimi spotykamy się w naszej kancelarii adwokackiej w Poznaniu, jest kwestia tego, jak w praktyce wyglądają harmonogramy spotkań ustalane przez sądy. Wielu rodziców, stojących przed perspektywą sądowego uregulowania kontaktów, ma trudności z wyobrażeniem sobie, jak konkretnie mogą wyglądać takie ustalenia. W niniejszym artykule przedstawiamy przykładowe warianty harmonogramów, które spotykamy w naszej codziennej praktyce zawodowej w sprawach o ustalenie kontaktów z dzieckiem.

Czynniki wpływające na kształt harmonogramu

Zanim przejdziemy do konkretnych przykładów, warto podkreślić, że każdy harmonogram jest indywidualnie dostosowywany przez sąd z uwzględnieniem:

• wieku dziecka
• jego trybu życia (m.in. zajęcia szkolne i pozaszkolne)
• odległości między miejscami zamieszkania rodziców
• dotychczasowych relacji dziecka z każdym z rodziców
• możliwości czasowych i organizacyjnych obojga rodziców
• opinii biegłych psychologów (jeśli była sporządzona)

W naszej kancelarii zawsze podkreślamy, że nie ma jednego uniwersalnego wzorca – każda rodzina jest inna i wymaga indywidualnego podejścia. Jednak można wyróżnić pewne typowe warianty, które sądy stosują w zależności od konkretnej sytuacji.

Wariant dla małych dzieci (do 3 lat)

Małe dzieci mają szczególne potrzeby – przywiązują się silnie do głównego opiekuna, potrzebują stabilności i przewidywalności, a zbyt długie rozstania mogą powodować u nich silny stres. Z tego powodu sądy zazwyczaj ustalają dla najmłodszych:

• Krótsze, ale częstsze kontakty
• Spotkania w miejscu zamieszkania dziecka lub w innym znanym mu środowisku
• Brak nocowania poza miejscem stałego pobytu (lub stopniowe wprowadzanie nocowań)
• Dostosowanie do rytmu dnia dziecka (pory karmienia, drzemek, snu)

Przykładowy harmonogram:

• Każda środa w godzinach 16:00-18:00
• Każda sobota w godzinach 10:00-14:00
• Święta podzielone na mniejsze bloki czasowe (np. Wigilia do godz. 15:00 u jednego rodzica, od 15:00 do wieczora u drugiego)
• Dzień urodzin dziecka: 2 godziny w dniu urodzin w miejscu zamieszkania dziecka

Przykładowe sformułowanie z postanowienia sądu:

“Sąd ustala kontakty uprawnionego ojca z małoletnią córką Zosią w następujący sposób:

1. w każdą środę od godz. 16:00 do 18:00 oraz każdą sobotę od godz. 10:00 do 14:00;
2. kontakty będą odbywać się w miejscu zamieszkania małoletniej;
3. podczas wakacji letnich uprawniony będzie spędzał z małoletnią 7 dni w lipcu oraz 7 dni w sierpniu, w terminach uzgodnionych z matką dziecka z miesięcznym wyprzedzeniem, przy czym kontakty te będą odbywać się w miejscu zamieszkania matki lub innym miejscu uzgodnionym przez rodziców.”

W naszej praktyce adwokackiej zauważyłyśmy, że sądy poznańskie coraz częściej uwzględniają najnowsze ustalenia z zakresu psychologii rozwojowej, zwracając uwagę na potrzebę budowania bezpiecznej więzi dziecka z obojgiem rodziców już od najwcześniejszych lat. Dla najmłodszych dzieci (poniżej 18 miesięcy) sądy czasem zalecają obecność głównego opiekuna podczas pierwszych spotkań, by stopniowo przyzwyczajać dziecko do samodzielnych kontaktów z drugim rodzicem.

Wariant dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (4-10 lat)

Dzieci w tym wieku są już bardziej samodzielne i lepiej znoszą rozłąkę z głównym opiekunem. Potrafią również lepiej rozumieć sytuację i adaptować się do zmian. Sądy uwzględniają to, ustalając bardziej rozbudowane harmonogramy:

• Weekendy co drugi tydzień (często z nocowaniem)
• Jeden lub dwa dni w tygodniu po szkole/przedszkolu
• Bardziej szczegółowy podział wakacji, ferii i świąt
• Możliwość uczestniczenia w ważnych wydarzeniach (występy, zawody)

Przykładowy harmonogram:

• Weekendy co drugi tydzień od piątku od godz. 17:00 do niedzieli do godz. 18:00
• Jeden dzień w tygodniu (np. środa) od zakończenia zajęć przedszkolnych/szkolnych do godz. 19:00
• Ferie zimowe: pierwszy tydzień w latach parzystych, drugi tydzień w latach nieparzystych
• Wakacje letnie: po dwa tygodnie w lipcu i w sierpniu (np. 1-15 lipca i 1-15 sierpnia w latach parzystych, 16-31 lipca i 16-31 sierpnia w latach nieparzystych)
• Święta Bożego Narodzenia: w latach parzystych Wigilia i pierwszy dzień świąt, w latach nieparzystych drugi dzień świąt i Sylwester
• Święta Wielkanocne: na zmianę pierwszy i drugi dzień świąt

Przykładowe sformułowanie z postanowienia sądu:

“Sąd ustala kontakty uprawnionego ojca z małoletnim Kacprem w następujący sposób:

1. w każdy pierwszy i trzeci weekend miesiąca od piątku od godz. 17:00 do niedzieli do godz. 18:00;
2. w każdą środę od zakończenia zajęć szkolnych do godz. 19:00 z prawem odebrania dziecka bezpośrednio ze szkoły;
3. w pierwszy tydzień ferii zimowych w latach parzystych oraz drugi tydzień ferii w latach nieparzystych;
4. przez dwa tygodnie w lipcu (1-15) i dwa tygodnie w sierpniu (1-15) w latach parzystych oraz dwa tygodnie w lipcu (16-31) i dwa tygodnie w sierpniu (16-31) w latach nieparzystych;
5. w Święta Bożego Narodzenia: w latach parzystych od Wigilii od godz. 10:00 do pierwszego dnia Świąt do godz. 18:00, a w latach nieparzystych od pierwszego dnia Świąt od godz. 18:00 do dnia 27 grudnia do godz. 18:00;
6. w Święta Wielkanocne: w latach parzystych w pierwszy dzień Świąt od godz. 10:00 do 20:00, a w latach nieparzystych w drugi dzień Świąt od godz. 10:00 do 20:00.”

Jako adwokat nieraz doradzałam klientom w takich sprawach i zawsze podkreślam, że dla dzieci w tym wieku szczególnie ważna jest możliwość regularnego kontaktu z obojgiem rodziców. Praktyka poznańskich sądów pokazuje, że coraz częściej orzeka się kontakty weekendowe z nocowaniem już dla dzieci od 4-5 roku życia, co sprzyja budowaniu głębszej relacji z rodzicem, który na co dzień nie mieszka z dzieckiem.

Wariant dla starszych dzieci (powyżej 10 lat)

Starsze dzieci i nastolatki mają już własne zdanie, preferencje i plany. Są też bardziej samodzielne. Sądy coraz częściej biorą pod uwagę zdanie samego dziecka (stosownie do jego wieku i stopnia dojrzałości), ustalając:

• Bardziej elastyczny harmonogram
• Dłuższe okresy przebywania z każdym z rodziców
• Uwzględnienie zajęć pozaszkolnych i planów towarzyskich dziecka
• Możliwość modyfikacji planu w porozumieniu z dzieckiem

Przykładowy harmonogram:

• Weekendy co drugi tydzień od piątku od godz. 15:00 do poniedziałku do godz. 8:00 (z odwiezieniem do szkoły)
• Dwa popołudnia w tygodniu (np. wtorek i czwartek) od zakończenia zajęć szkolnych do godz. 20:00
• Podział wakacji po połowie (np. cały lipiec u jednego rodzica, cały sierpień u drugiego – naprzemiennie w kolejnych latach)
• Ferie zimowe w całości naprzemiennie (w latach parzystych u jednego rodzica, w nieparzystych u drugiego)
• Elastyczne ustalenia dotyczące świąt z uwzględnieniem preferencji dziecka

Przykładowe sformułowanie z postanowienia sądu:

“Sąd ustala kontakty uprawnionej matki z małoletnią Julią w następujący sposób:

1. w każdy drugi weekend miesiąca od piątku od zakończenia zajęć szkolnych do poniedziałku do godz. 8:00 (z obowiązkiem odwiezienia małoletniej do szkoły);
2. w każdy wtorek i czwartek od zakończenia zajęć szkolnych do godz. 20:00;
3. w okresie wakacji letnich małoletnia będzie przebywać pod opieką matki przez cały lipiec w latach parzystych i cały sierpień w latach nieparzystych. W pozostałym okresie wakacji małoletnia będzie przebywać pod opieką ojca;
4. strony zobowiązane są uwzględniać preferencje małoletniej odnośnie spędzania świąt i uroczystości rodzinnych, a w przypadku braku porozumienia w tej kwestii, małoletnia spędzi Święta Bożego Narodzenia oraz Wielkanocne naprzemiennie u każdego z rodziców.”

W naszej kancelarii przy ul. Mickiewicza często prowadzimy sprawy dotyczące kontaktów z nastolatkami. Zawsze podkreślam, że im starsze dziecko, tym większą elastyczność powinny wykazywać sądy i rodzice. Sztywne harmonogramy mogą prowadzić do konfliktów, szczególnie gdy nastolatek ma już własne plany i zobowiązania.

Wariant dla rodzica mieszkającego w znacznej odległości

Czasem rodzice mieszkają w różnych miastach lub nawet krajach. Taka sytuacja wymaga szczególnego podejścia, by umożliwić rzeczywiste utrzymywanie relacji mimo odległości. Sądy ustalają wtedy:

• Rzadsze, ale dłuższe okresy bezpośrednich kontaktów
• Regularną komunikację na odległość (telefony, wideorozmowy)
• Jasny podział kosztów transportu i organizacji spotkań
• Szczególne ustalenia dotyczące wakacji i dłuższych przerw w nauce

Przykładowy harmonogram:

• Jeden dłuższy weekend w miesiącu (od czwartku/piątku do poniedziałku)
• Połowa ferii zimowych
• Dłuższe okresy wakacyjne (np. 3-4 tygodnie ciągiem)
• Możliwość dodatkowych kontaktów, gdy rodzic przyjeżdża do miejscowości zamieszkania dziecka
• Regularne kontakty online (np. wideorozmowy w określone dni tygodnia)

Przykładowe sformułowanie z postanowienia sądu:

“Sąd ustala kontakty uprawnionego ojca mieszkającego w Gdańsku z małoletnim Michałem zamieszkałym w Poznaniu w następujący sposób:

1. jeden weekend w miesiącu, od piątku od godz. 16:00 do poniedziałku do godz. 18:00, każdorazowo informując matkę dziecka o planowanym terminie z dwutygodniowym wyprzedzeniem;
2. połowę ferii zimowych w każdym roku szkolnym;
3. 4 tygodnie w okresie wakacji letnich w terminach ustalonych z matką dziecka do końca maja każdego roku;
4. prawo do kontaktu telefonicznego lub za pośrednictwem komunikatorów internetowych z małoletnim w każdy wtorek i piątek w godz. 18:00-19:00;
5. koszt transportu małoletniego strony będą ponosić po połowie;
6. ojciec ma prawo do uczestniczenia w ważnych wydarzeniach w życiu dziecka (uroczystości szkolne, zawody sportowe itp.) po wcześniejszym uzgodnieniu z matką.”

Co ciekawe, w przypadku dużych odległości, poznańskie sądy coraz częściej precyzyjnie określają, kto i w jaki sposób organizuje transport dziecka. W ostatniej sprawie, którą prowadziłam, sąd zdecydował, że rodzic mieszkający w innym kraju ma obowiązek osobiście przylecieć po dziecko i odwieźć je po zakończonych kontaktach, co stanowiło rozsądny kompromis między potrzebą kontaktu a bezpieczeństwem małoletniego.

Wariant dla kontaktów stopniowo rozszerzanych

W sytuacjach, gdy kontakty były wcześniej utrudniane lub gdy relacja rodzica z dzieckiem wymaga odbudowania (np. po długiej przerwie w kontaktach), sądy często stosują model kontaktów stopniowo rozszerzanych:

Faza początkowa (1-3 miesiące):

• Krótkie spotkania (1-2 godziny) w neutralnym miejscu
• Możliwa obecność psychologa lub innej osoby zaufanej
• Regularne terminy (przewidywalność dla dziecka)

Faza pośrednia (kolejne 2-3 miesiące):

• Dłuższe spotkania bez obecności osób trzecich
• Możliwość spędzania czasu poza miejscem zamieszkania dziecka
• Wprowadzenie kontaktów w dni powszednie

Faza docelowa (po około 6 miesiącach):

• Pełne kontakty, w tym z nocowaniem
• Ustalenie stałego, długoterminowego harmonogramu
• Ewentualne kontakty wakacyjne

Przykładowe sformułowanie z postanowienia sądu:

“Mając na uwadze konieczność stopniowego odbudowywania relacji ojca z małoletnią córką, Sąd ustala następujący harmonogram kontaktów:

1. Przez pierwsze trzy miesiące od uprawomocnienia się postanowienia – w każdą sobotę w godz. 10:00-12:00 w Centrum Rodzinnym ‘Iskierka’ w Poznaniu, w obecności psychologa wskazanego przez RODK;
2. Przez kolejne trzy miesiące – w środy w godz. 16:00-18:00 oraz w soboty w godz. 10:00-15:00 bez obecności osób trzecich, w miejscu zamieszkania matki dziecka;
3. Po upływie sześciu miesięcy, jeżeli wcześniejsze kontakty będą przebiegać prawidłowo – w każdy pierwszy i trzeci weekend miesiąca od soboty od godz. 10:00 do niedzieli do godz. 18:00 z możliwością zabierania małoletniej poza miejsce jej zamieszkania;
4. Po roku od uprawomocnienia się postanowienia, przy pozytywnej opinii psychologa – kontakty będą odbywać się według harmonogramu właściwego dla wieku dziecka, tj. weekendy co drugi tydzień oraz jeden dzień w tygodniu.”

Współpracując z biegłymi psychologami z Poznania, wypracowałyśmy podejście, które pokazuje, że stopniowe rozszerzanie kontaktów często przynosi najlepsze efekty w trudnych przypadkach. Dziecko ma czas, by przyzwyczaić się do nowej sytuacji, a rodzic może odbudować relację bez presji czasowej.

Wariant dla kontaktów w pieczy naprzemiennej

W ostatnich latach obserwujemy rosnącą liczbę orzeczeń ustalających tzw. pieczę naprzemienną, w której dziecko spędza porównywalną ilość czasu z każdym z rodziców. Harmonogramy takiej opieki mogą być różne:

Model tygodniowy:

• Tydzień u matki, tydzień u ojca
• Wymiana najczęściej w niedzielę wieczorem lub w poniedziałek po szkole
• Możliwe krótkie kontakty z drugim rodzicem w trakcie tygodnia

Model 2-2-3:

• Poniedziałek-wtorek u jednego rodzica
• Środa-czwartek u drugiego rodzica
• Piątek-sobota-niedziela naprzemiennie (w kolejnych tygodniach)

Model 3-4-4-3:

• Trzy dni u jednego rodzica
• Cztery dni u drugiego rodzica
• Cztery dni u pierwszego rodzica
• Trzy dni u drugiego rodzica
• I tak na przemian

Przykładowe sformułowanie z postanowienia sądu:

“Sąd ustala, że małoletni Jakub będzie przebywał naprzemiennie pod pieczą każdego z rodziców według następującego harmonogramu:

1. od poniedziałku od zakończenia zajęć szkolnych do czwartku do rozpoczęcia zajęć szkolnych – pod pieczą matki;
2. od czwartku od zakończenia zajęć szkolnych do poniedziałku do rozpoczęcia zajęć szkolnych – pod pieczą ojca;
3. w następnym tygodniu schemat ulega odwróceniu;
4. w czasie pobytu małoletniego u jednego z rodziców, drugi ma prawo do kontaktu telefonicznego z dzieckiem codziennie w godz. 19:00-19:30;
5. podczas wakacji szkolnych, ferii zimowych i świąt – według ustalonego szczegółowego harmonogramu załączonego do akt sprawy.”

Jako adwokatki specjalizujące się w prawie rodzinnym zauważyłyśmy, że model pieczy naprzemiennej sprawdza się najlepiej, gdy:

• rodzice mieszkają stosunkowo blisko siebie
• potrafią ze sobą komunikować się w sprawach dziecka
• oboje są realnie zaangażowani w codzienną opiekę
• dziecko dobrze adaptuje się do zmian i funkcjonowania w dwóch domach

Wskazówki praktyczne przy ustalaniu harmonogramu

Na podstawie naszej wieloletniej praktyki w poznańskich sądach rodzinnych, możemy sformułować kilka praktycznych wskazówek dotyczących ustalania harmonogramów kontaktów:

1. Precyzja zapisów

Lubię powtarzać, że w sprawach rodzinnych liczy się nie tylko kodeks, ale także jasność i precyzja sformułowań. Harmonogram powinien być na tyle szczegółowy, by nie pozostawiał wątpliwości interpretacyjnych. Warto precyzyjnie określić:

• dokładne dni i godziny rozpoczęcia oraz zakończenia kontaktów
• miejsce odbierania i odwożenia dziecka
• sposób postępowania w przypadku choroby dziecka lub innych nieprzewidzianych okoliczności
• terminy ustalania planów wakacyjnych

2. Elastyczność w uzasadnionych przypadkach

Jednocześnie warto wprowadzić do harmonogramu mechanizmy umożliwiające elastyczne podejście w uzasadnionych przypadkach:

• możliwość zamiany weekendów za obopólną zgodą
• procedurę ustalania terminów wakacyjnych
• sposób komunikowania się w nagłych sytuacjach

3. Uwzględnienie logistyki

W praktyce sądowej bywa różnie, ale najlepsze harmonogramy uwzględniają również kwestie logistyczne:

• czas potrzebny na dojazd
• organizację transportu dziecka
• przygotowanie niezbędnych rzeczy (ubrania, leki, pomoce szkolne)
• powrót do rutyny po dłuższych pobytach u drugiego rodzica

4. Zabezpieczenie komunikacji

Dobrze skonstruowany harmonogram powinien również zabezpieczać komunikację rodzica z dzieckiem w czasie, gdy przebywa ono pod opieką drugiego rodzica:

• regularne rozmowy telefoniczne lub wideorozmowy
• możliwość kontaktu w szczególnych okolicznościach (choroba, ważne wydarzenia)
• udział w istotnych decyzjach dotyczących dziecka

Podsumowanie

Harmonogram kontaktów z dzieckiem to nie tylko formalny dokument – to praktyczne narzędzie organizujące życie rodziny po rozstaniu rodziców. Dobrze przemyślany i dopasowany do indywidualnej sytuacji plan spotkań może znacząco zmniejszyć liczbę potencjalnych konfliktów i zapewnić dziecku poczucie stabilności pomimo życia w dwóch domach.

W naszej kancelarii adwokackiej w Poznaniu zawsze podkreślamy, że najlepszym rozwiązaniem jest wypracowanie harmonogramu w drodze porozumienia między rodzicami, z uwzględnieniem potrzeb dziecka. Jeśli jednak nie jest to możliwe, sąd ustali kontakty w sposób, który w jego ocenie najlepiej zabezpieczy dobro małoletniego.

Niezależnie od tego, czy harmonogram został ustalony przez rodziców czy przez sąd, najważniejsze jest konsekwentne jego przestrzeganie i gotowość do elastycznego podejścia, gdy wymaga tego dobro dziecka.

Disclaimer: Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Każda sprawa rodzinna jest indywidualna, dlatego w celu uzyskania szczegółowych informacji zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.

Zapraszamy do Kancelarii Prawa Rodzinnego: Adwokat Michalina Koligot, Adwokat Marta Krzyżanowicz, Adwokat Anna Konrady, Radca prawny Joanna Jędrzejewska ul. Mickiewicza 18a/3, 60-834 Poznań tel. +48 531 335 713 e-mail: kancelaria@prawnikodrozwodu.pl www.prawnikodrozwodu.pl